«BLANCO»

Clik para ver video «Blanco»

Esperanza e Casimiro Martínez Pérez móstrannos o seu burro «Blanco»

Esperanza e Casimiro viven en Tomiño no barrio de Vilar. Conversamos un rato con eles e nos contaron algunhas cousas sobre os burros. Particularmente do que posúen neste momento. O burro «Blanco»

Agradecemos a súa colaboración coa asociación Anabam na elaboración deste censo de Burros do Baixo Miño

 

Chelo: ¿Como se chama o burro e cantos anos ten?

Esperanza: Chámase blanco. Ten entre 14 e 15 anos, con nos debe levar 10 ou 11e xa tiña 4 anos.

Chelo: ¿O compraron?

Esperanza: Si, en Vilagarcía.

Chelo: ¿Que lle dan de comer?

Esperanza: Herba seca e pasto.

Chelo: ¿E non lle dan penso, “un mimo”?

Esperanza: Mimo non, solo cando era para gradar ou así.

Chelo: ¿Da moito traballo?

Esperanza: Ningún, é como unha ovella máis.

Chelo: ¿En que se traballaba con el?

Esperanza: Botar as patacas, arar, gradar o millo, ir a por herba.                                       Saíu na TVG, nese programa de criaturas. Puxéronlle aquí as ferraduras. Logo viñeron outro día que tiñamos que botar un campo de millo, estiveron todo o día con nós.

Chelo: ¿Que lle gusta a el?

Casimiro: Saír e tirarse no chan a espuxarse un rato, pastar.

Chelo: ¿Normalmente non sae de aquí, deste entorno?

Casimiro: Levámolo para alí arriba da finca e pola semana como a muller e a veciña non saben andar co Chimpín, van con el a buscar un carro de herba. É o traballo que fai.

Chelo: ¿Necesita coidados do veterinario?

Casimiro: Ata a fecha non. Nos dúas veces ó ano desparasitamos as ovellas e a el tamén. Na primavera e no outono.

Chelo: ¿Necesita que lle coiden o pelo?

Casimiro: Ao chegar a primavera, que é cando muda o pelo, pasámoslle un cepillo.

Chelo: ¿É fácil de coidar?

Casimiro: Si, si. Este coas ovellas deuse moi ben. As ovellas están aí con el na corte, paren as crías e nunca lles fixo nada. É moi dócil.

Chelo: ¿Tiveron máis burros?

Casimiro: Tivemos un anterior a este, fará sobre 20 anos. Chamábase “Valerio”. Era negro e era máis pequeno que este.                                                                                                        Este cos cans lévase moi ben, en cambio Valerio si miraba un can cepillábao coa pata.

Ricardo: ¿Que tal é cos nenos?

Casimiro: Estupendo. Temos unha neta que cada vez que ven aquí xoga con el.

Ricardo: ¿E monta enriba del?

Casimiro: ¡Ai! Iso é o único que ten, que montar non deixa. Mira que meu fillo monta en cabalos e unha vez intentouno con el e tirouno.  O que o monten non vai con el. Tirar do carro ou o que sexa si, pero que o monten non.

Chelo: E as órdenes que lle dan fai ben, ¿está acostumado?

Casimiro: Si, iso non hai fallo. Queda co carro só é non se move. Para ferrar e moi mansiño.

Ricardo: ¿Rebuzna moito?

Casimiro: Este non nos enteramos. Eu nunca o escoitei. As veces dicimos, ¡debe de ser mudo!

Ricardo: ¿Non o escoitastes rebuznar nunca?

Casimiro: Non nunca, fai un son baixo.

Chelo: ¿O carro o compraron cando viu el?

Casimiro: Non, xa o tiñamos na casa. Cando viu Blanco non levaba ben o carro, pero despois adaptouse moi ben.

Chelo: ¿Canto pode custar un burro?

Casimiro: Este custoume xa daquela sobre 900 € e tiven unha burra máis grande que este que tamén me custara por aí.                                                                                                        Esa burra estivo pouco tempo, comeu castañas (que eu non sabía) e deulle un cólico. Veu o veterinario e non houbo forma. Inchan coas castañas, igual que lles pasa co millo se beben auga. A tivemos 4 meses ou así e morreu. Daquela si que me quedou moita pena.    Este, dende que temos o chimpín no lo querían comprar, pero como non da gasto nin traballo, seguimos con el mentres aguante.

Fin

 

 

 

 

MUIÑOS & BURROS

CLIK PARA VER VIDEO  «XVI EDICIÓN»

                                                                                                                                                    «Ximena» co seu burriño

                                                                                                                                                                                 «Rosalía»

XVI EDICIÓN OS NOSOS FARIÑEIROS MUÍÑOS & BURROS

Ven de celebrarse no pasado día 7 de Maio e organizada pola Asociación «Muiñeiros do Río Tripes» a XVI edición Os Nosos Fariñeiros Muiños & Burros.

Como ben sendo corriente nestes últimos anos. O Río Tripes en Tui volveu ser escenario desta festa, na que, os muiños que durante seculos formaron parte desta paisaxe do Río volveron tomar protagonismo.

E como non podía ser doutra maneira nesta festa, compartindo protagonismo cos animais que  forman parte  da cultura destas tradicionais construcións.

Como dí Alberto Romero presidente da Asociación . O Río Tripes xunta as dúas parroquias de Tui que comparten os muiños onde se celebra a festa. Randufe e Pazos de Reis.

A asociación encargase de cuidar e preparar 25 dos 40 muíños que ten o Río Tripes. Dous de estes muíños puideronse ver en funcionamento durante a festa, facendo a fariña do millo como se facía antigamente.

Os burros non podían faltar nesta festa. Nesta ocasión contóuse coa  burra «Rosalía», e a burra «Ximena» acompañada do seu cativo con apenas un mes de vida.

Os mais pequenos foron os que mais disfrutaron coa presencia  destes nobres animais.

Ademais dos membros da asociación que se encargaron de todo o relacionado co funcionamento da festa.

A XVI Edición contou con:

• Treboada «Os da Fonte Do Frade» do concello de Tomiño
• Cantadeiras «E Dalle»
• Grupo folclórico «Muiñeiros do Río Tripes»

Veciños e visitantes disfrutaron desta XVI Edición.

 

Dedicatoria:  a Asociación Muiñeiros Do Río Tripes, aos colaboradores e a todas as persoas que co seu interes fan posible que esta festa continue realizándose.

 

 

 

«CUCA»

clik para ver video«cuca»

 

Javier  Gayoso Fernández enseñanos a súa burra Cuca

Javier vive en Amorín, parroquia do concello de Tomiño, no barrio de A Arrotea. Gústanlle os animais, na finca onde ten a burra obxecto desta entrevista tamén ten os cabalos, gústalle montar. Tamén ten ovellas, cabras e o gardián da finca un can da raza Mastín español que fai boas migas coa burra.

Agradecemos a súa colaboración coa asociación Anabam na elaboración deste censo de Burros do Baixo Miño.

 

Ricardo: ¿O nome da burra é Cuca verdade?

Javier: Si é Cuca

Ricardo:  ¿E te foi regalada polos pais de Mónica por que ten o espiñazo dobrado e non sirve para traballar?

Javier: Así é, debeu de ser cargada cando aínda era pequerrechiña. Colleu unha curvatura  como a dos cabalos cando os montas moi cedo, cando son moi novos e non están completamente formados.

Ricardo: ¿Cantos anos tera agora?

Javier:  Debe de ter entre 8 e 10 anos

Ricardo: A burra é regalada ,¿E para que a tes?

Javier: Porque me gusta, é un hobby e tamén para estar cos outros animais.

Ricardo:  ¿Como se chama o can e que tal se leva con ela?

Javier:  Chamase Leo é un Mastín español e lévanse moi ben, aínda xogan os dous. Leo aínda é moi novo.

Ricardo:  ¿Canto tempo leva Cuca contigo?

Javier:  Oito meses ou así e xa está adaptada, é unha burra moi dócil.

Ricardo:  ¿A parte de estar nesta finca a levas a facer algo?

Javier:  A  levo aí arriba no baldío a pastar cos cabalos. Tamén lle metín un pouco a grada para probar como tiraba e tirou,  ía como un relo a coitada. Ela tirar, tira da grada.

Ricardo: ¿ Xa tiveras algún burro antes de “Cuca”?

Javier:  Si fai tempo, coa miña nai tiñamos un burro. Andaba co carro,coa grada a sementar  o millo.

Ricardo:  ¿Había moitos antes por aquí ?

Javier:  Antes si, case todas as casas tiñan. Debía de haber uns 15 ou 20.

Ricardo:  ¿Que lle das de comer?

Javier:  Normalmente sae a pastar, tamén herba seca e cebada para que este bonita.

Ricardo: ¿ Ferrada non esta ?

Javier:  Non, nunca estivo ferrada. Rebáixolle eu os cascos, fágolle igual que lle fago aos cabalos. Agora xa lle toca rebaixarlle un pouco que xa empeza a telos moi grandes.

Ricardo:  ¿ E a os cabalos os preparas ti?

Javier:  Si claro, rebáixolle os cascos e os ferro eu tamén. Xa teño as ferramentas para facelo, pero so o fago cos meus cabalos.

Ricardo:  Cuca se ve que é moi dócil e amigable cos animais e coas persoas . Aquí  ten un bo lugar para vivir.

Fin

O burro Rubio

clik para ver video «Rubio»

Nesta ocasión estivemos con Mónica González Álvarez  e co seu primo Andrés que nos contaron moitas cousas interesantes sobre os burros. En Agosto volvemos para tomar novas imaxes e pasamos un rato charlando con eles e cos pais de Mónica: Carlos e Pilar

Mónica e a súa familia viven en Amorín, parroquia do concello de Tomiño, no barrio de Outeiro.

Agradecemos a súa colaboración na elaboración deste censo de Burros do Baixo Miño.

Tomiño  26 de Maio e 6 de Agosto de 2016

 

Ricardo: ¿Como se chama o burro?

Mónica:  Chamase Rubio, puxémosllo nos que nós  papeis non tiña nome.

Ricardo: ¿ E cantos anos ten ?

Mónica: Ten 12 anos e está castrado,  xa o compramos castrado.

Ricardo: ¿Cando o comprastes?

Mónica: Comprámolo este ano o 4 de abril na feira de cabalos de San Telmo en Tui a

un feirante.

O burro ben de Gondomar, pertencía a un señor maior que lle deu algo estando no campo e morreu. Logo os familiares venderon os animais que tiña.

Ricardo: ¿Por que se castran os burros?

Mónica: Son mais tranquilos. Si están sen castrar aínda que non miren a unha femia en celo nótana o lonxe polo olfacto, tanto de egua como de burra. Poden botarse a escapar, son moi difíciles de dominar.

Normalmente cástranse por esa razón.

Este burro non é nin demasiado novo nin vello tampouco; como anda meu pai con el si o burro é moi novo e bota a correr, non pode correr detrás del. Tamén ten mais forza de novo.

Agora ten unha idade  boa para levar o animal con seguridade.

 

Ricardo:  ¿ A raza sabes cal é ?

Mónica:  Non sei, non ten pedigrí.

Ricardo:  ¿ Para qué o comprastes ?

Mónica:  Para carrexar cousas do campo: herba, millo, buscar leñas. Sementouse millo con el e pasou a grada.

Ricardo:  ¿ E ten carro ?

Mónica:  Si temos un carro. E o outro día foi a sementar millo, temos unha sementadora e vai el tirando

Ricardo: ¿ Antes de este burro, tivestes algún mais?

Mónica:  Este é o cuarto. A primeira que tivemos cando eu era pequena chamábase Cuca. Era unha burra fariñeira pequeniña que viviu polo menos 25 anos, morreu de velliña.

A segunda nola trouxo un feirante,  chamábase Linda.  Mais ou menos estivo con nos ata que o animal tiña mais ou menos 30 anos.

A terceira  chamase Cuca Tamén, pero esa cando nola venderon estaba forzada de traballo, moi mal coidada. Aínda que era nova non podía facer nada no campo porque a cadeira tiña mal e cada vez que se lle poñía o carro ou así, aínda que non levara peso non podía.

Debérona de tratar moi mal de nova e ten a columna toda torcida.

Esta regalámola a Javier  e está con outros animais, con ovellas,cabras. Failles compañía, coidándoas, que non se metan con elas.

Os burros son bos coidadores, protexen os outros animais. Gústalles a compañía das ovellas e das cabras.

Ricardo:  ¿ Para que se utilizaban os burros por esta zona ?

Mónica:  Para gradar, sementar, transportar leñas. Traballos de campo en xeral.

Ricardo:  ¿ Tes algunha anécdota ?

Mónica:  O Rubio coñece os camiños de memoria, vai por calquera lado, levalo a un sitio unha vez e xa sabe de sobra o camiño ¡ E increible!  A memoria que teñen os burros.

Unha vez a burra Linda escapounos e creo que ía dereita a un campo que temos no río, debeulle de picar algún bicho ou asustarse por algunha cousa .

Eu mirei a cabezada e dixen  ¡Ai a nosa burra!

Empezou a correr polo camiño a galope que nunca a mirara, non é normal que anden  a galope.

Chamei por ela pero de lonxe ¡Linda!  E escoiteina frear  e dixen ¡ Vente! E veu para casa como si nada ¡Pero lonxe é!

Ricardo:  ¿ Algunha outra cousa curiosa dos burros ?

Mónica:  Cando miran que a carga e demasiado grande non queren coller o carro.

Ricardo:  ¿ Pasouvos iso, si?

Mónica:  Si, a meu pai. Cando pon unha carga grande non se pon o carro, non lle da a gana e non.

Ricardo:  ¿E asústanse da auga ?

Mónica:  Este un pouco, chega a unha finca que ten un regato e o chegar ao regato non quere pasar. Os outros que tivemos non se asustaban.

Este debía de estar acostumado a unha voz suave e a voz do meu pai si lle fala alto asustase, pero tamén porque leva pouco tempo.

O día de San Xoán pola noite quixeron levalo da corte para facer a broma e dende ese día anda mais asustadizo. De feito  escapouse varias veces, nunha delas non sabíamos onde fora e atopámolo na parroquia de Currás

Fin

 

«PANCHITA»

Clik para ver video «panchita»

Entrevista a Julio Diz Diz e a súa esposa Aurelia Lago Vizoso

Tomiño a 26 de Maio do 2016

Julio e Aurelia viven en Amorín, parroquia do concello de Tomiño. No barrio de Outeiro.

Foi un pracer charlar un rato con Julio e Aurelia, agradecemos a súa colaboración coa asociación Anabam na elaboración deste censo de Burros do Baixo Miño.

Ricardo: ¿Que é burro ou burra?

Aurelia: É unha burra e chamase “Panchita”. Puxémoslle Panchita por que o que no la vendeu chamábase Pancho, entonces quedoulle Panchita a ela.

Ricardo: ¿Cantos anos terá?

Aurelia: Supoño que debe ter uns 26 ou 27 anos e estivo sempre con nós aquí. Comprámola cando ela tiña 6 anos.

Ricardo: ¿E onde a compraron?

Julio: Comprámola aí en Sobrada a un chico que tiña cabalos e este burriño, hasta traballaba con el. Comprámoslle o carro e todo.

Ricardo: ¿Para que compraron a burra?

Aurelia: Para ir a herba. Agora xa non, xa non traballa ela e nos tampouco. Para levar o abono, sementaba tamén, traíanos a broza do monte.

Foi moi traballadora, traballou moito.

Ricardo: ¿Para guiala era fácil?

Julio: Para guiala tanto é que subo no carro e sabe para onde vou.

Ricardo: ¿E como o sabe?

Julio: Ó saír da casa e coller dirección ela sabe os campos todos.

Mira, si salgo de aquí da casa, aí abaixo hai un cruce, atraveso o cruce polo medio, e máis abaixo hai un camiño para a dereita e outro para a esquerda, e con só darlle un chisquiño na corda xa vai a finca do río.

Aurelia: Porque el sube no carro e o chegar a finca xa ela para.

Ricardo: ¿O chegar a finca xa para ela?

Aurelia: Si, si xa para, e moitas veces como el para nalgún sitio a falar con alguén o volver a pasar polo mesmo sitio se hai alguén xa para.

Julio: Solo cando hai xente.

Aurelia: Foi moi obediente ¡que din cos burros son tercos! Esta non é nada terca a verdade. Moi obediente a verdade, por iso que cando morra a imos a sentir moitísimo.

Julio: A vou a sentir porque era o meu coche.

Ricardo: ¿Antes desta tiveran outros burros?

Julio: Non, non só esta.

Ricardo: ¿Da moito traballo coidar a un burro?

Aurelia: O que quere telo ben coidadiño da o seu traballo, porque hai que limpala de vez en cando. Agora mesmo está cambiando o pelo.

No verano cólleme aí nas patas, pícanlle as moscas e temos que darlle un tratamento para curala.

Julio: Hai que darlle o seu penso.

Ricardo: ¿Esta estivo ferrada?

Julio: Ferreina unha vez e non lle ía ben.

Ricardo: ¿Que outros nomes de burro había por aquí, recordan?

Aurelia: Había outro por aí que tiña Genaro, pero non sei si lle puxeron nome ou non.

Ricardo: ¿E había moitos burros por aquí antes?

Aurelia: Había, había. Antes había aí na Rotea, outro xunto a igrexa, había si. Na Rotea había dous e outro no Bacelo.

Ricardo: ¿E para que os tiñan por aquí, para o campo?

Aurelia: Si para o campo.

Ricardo:  ¿Que raza é?

Aurelia: Pois non creo que sexa Fariñeiro completo, eu creo que ten cruce.

Ricardo: ¿Danlle penso tamén, aparte de herba?

Julio: Si, porque hai que repoñela un pouquiño.

Ricardo: ¿E millo?

Julio: Si, antes si, pero é malo, como o pan seco, que lle indixesta.

Fin

A burriña «PLATERO»

CLIK PARA VER VIDEO A Burriña «Platero»

ENTREVISTA A ISABEL DO REGO MIRANDA.

TOMIÑO A 25 DE XUÑO DE 2016

Na entrevista está tamén o seu fillo “Willy” que é quen nos facilitou o encontro e nos levou ata a súa casa (Conectamos con el no bar social de Estás, onde traballa. Preguntamos alí se coñecían a alguén que tivera burro e el nos dixo que a súa nai tiña un e que estaría disposta a ser entrevistada).

Isabel vive no barrio de Outeiro, na parroquia de Estás do concello de Tomiño.

Agradecemos a Isabel e a «Willy» a súa colaboración con ANABAM na elaboración do censo dos burros fariñeiros do Baixo Miño

Cando chegamos sacaron ao animal da corte onde está á sombra no verán, por mor das moscas, e o trouxeron a unha especie de alpendre, dentro do recinto da casa, onde está no inverno. Nada máis chegar, púxose “a ganar a cebada” (deitouse no chan e deu un par de voltas lateralmente sobre o seu lombo).

CHELO.- Para que ten o animal?

ISABEL.- O teño para todo, para traballar, para facer abono e de compañía. Encántanme. Eu, teño moitos sobriños e xa son a tía do burro. Para os nenos da escola tamén.

CHELO.- Mercouno ou foi criado na casa?

ISABEL.- Tróuxomo un rapaz de Piñeiro. O que me levou as cabras, tróuxome o burro. Fixemos trato. Enterámonos del e como a min gústanme os burros, e non estaba contenta coas cabras, pois escollín o burro e non as cabras. Foi un trato coas cabras. O dono do burro, tiña que sacalo de onde estaba. Tíñao prestado e non estaba nunha casa de confianza…ao mellor paguei 350/400 € . Este rapaz ten cabalos tamén. Merqueino con carro e todo. Pregunteille se o animal ía co carro e díxome que sí e así foi, estupendamente, ata hoxe. Métese soliño e sae. Sácolle o “collarín” e el queda alí quietiño, non se me move, ata que eu o saque.

Viña con moita fame cando veu, porque o dono prestárallo a un veciño que ía a herba con el, pero non estaba ben atendido.

CHELO.- Dende cando ten o animal?

ISABEL.- Este, dende Xaneiro (2016) . Hai 5 meses.

CHELO.- Tivo outros antes deste?:

ISABEL.- Antes deste tiven outros dous. O primeiro teríao así como 2 anos e medio e o segundo ao mellor uns 18 anos. Ese non quería que lle tocásemos nas orellas. Faltáballe un anaco nunha orella, unha punta. Empezou a coxear, porque se non…aínda o tiña hoxe. O día que mo levaron non quixen estar na casa. Teño moitas fotos cos burros, pero téñoas con sobriños e así… O primeiro que tivemos, quixémolo poñer ao carro e era imposible, tirábamos nós máis ca o burro, porque era novo e estaba enteiro, logo capámolo. Este non, este dislle -vámonos- e quítolle o freo ao carro e vou ao lado del.

CHELO.- Como se chama?

ISABEL.– “Platero”, xa viña co nome. Eu chámolle igual que lle chamaban.

CHELO.- Este e femia polo que vexo, cantos anos ten?

ISABEL.- Non o sei. Iso mírase na boca, pero non o sei. Cando o comprei xa era grande ao mellor ten 10 anos ou máis.

CHELO.- De que raza é?

ISABEL.- Non  o sei. O outro era máis grande ca este, tipo mulo, era doutro tipo. Era redondiño moi ben feito, e era escuro. Este non.

CHELO.- Cando mercan un animal destes teñen que vacinalo ou ir ao veterinario?

ISABEL.- Non, non.

CHELO.- Canto pode custar, de querer vendelo?

ISABEl.- Cando me desfixen do velliño, miramos un por Internet e pedíronnos 600 €. Cando me ensinaron este xa quedei con el.

CHELO.- Para que utilizan ou utilizaban os burros na zona?

ISABEL.- Para traballar, para transporte, para facer abono. Neste teño os ganchos para o transporte. Miña nai -que tiña panadería- ía á Guarda no burro dende Estás. Ao chegar á ponte do río Tamuxe non lle quería pasar. Aos burros non lles gusta a auga.

Póñolle o carro e vai perfectamente. Eu úsoo co carro, non cos ganchos, porque cos ganchos hai que balancear moi ben o peso, se non vaise para os lados. Hai que poñelos moi “nivelados “

CHELO- Pódelle parir?

ISABEL.- Non creo, veñen preparadas, penso. Eu non a quero para            parir nin nada, mentres é nova… Nunca a ferrei, porque para o que        traballa, non me merece a pena, porque non é para correr, nin para              andar montado e os campos témolos aquí moi cerquiña. Algúns          collen mal nas uñas, nós chamámoslle “O formigón” que se lle          comen todas por dentro, pero neste caso aínda non, e ao outro       tampouco o ferrei nunca. Ao mellor cada 2 ou 3 meses hai que       cortarlle as uñas.

Un animal destes… nin vacas nin nada… non dan leite, nin crías, pero          a min encántanme. Non dan traballo ningún, non é como un cabalo.   Un cabalo come moito pero a este unha alpaca desas -móstranos unha que hai nun alboio- dálle para varios días e eu o poño moito a   pastar fora. Este pasta moi ben. Pasta por aquí cerca. As alpacas     facémolas nós. Fixemos 52 alpacas. Segamos con segadora e despois       a máquina empaca e hai que traelas. Pero aí están. No inverno, se      chove, non vou co burro, nin mollo o burro nin lle dou herba   mollada. Pero se fai bo, ás 7 e media da mañá vou co burro e xa traio        o carro de herba, e xa teño para parte da semana, vou limpando nos        campos e traendo, porque está todo aquí cerquiña. É o único animal que teño para traballar na casa. Agora aquí ninguén ten animais     porque ninguén quere ir para o campo.

CHELO.- Algunha anécdota do animal?

ISABEL.- Encántanlle os nenos. Póñolle a dous enriba e vai perfectamente. El vai encantado con eles. Póñolle unha mantiña no lombo cando se soben os nenos. Os rapaces ata lle meten a man na boca, a mirarlle.

Fai case de can. El fai sinal de que hai xente.

É moi mansiño. Con este levo pouco tempo con el. Pero estou moi contenta. Cando me levanto o primeiro que fago e ir xunto á burra. Encántalle estar ao sol. Pero non o deixo cando hai calor porque non me gusta que estean as moscas a trabar nel, por iso o poño na cuadra. Trábano por detrás das patas. Eu vótolle “Flix”. O outro día voteille “Betadine”. Xa teño un bote solo para el. Rascábase moito, contra as paredes e así, porque algo lle picaba.

Como se rascaba, o rapaz que mo trouxo meteulle algo cunha xiringa pola boca e agora xa está ben.

Cambia de lán cada ano. Esta xa é toda nova. No inverno crécelle un pouco máis, pero agora non. Encántalle que o cepillen.

Cando veu empeceille a dar unha cebada en gran, molláballa primeiro. Tamén lle gusta moito o pan. Estes animais son moi cariñosos, pero tamén queren cariño. Encántalle que o cepille.

 

 

Platero

CLIK PARA VER VIDEO «PLATERO»

Entrevista a Saladina Martínez Moreira

Tui a 5 de Xuño de 2016

Saladína vive en Randufe, parroquia do concello de Tui, no barrio chamado Regueiro. Posúe un dos poucos exemplares de burros e mulos que van quedando pola zona. Ás veces estes animais son de razas pouco definidas ou incluso descoñecidas para os propios donos.

Agradecemos a Saladina a súa colaboración con ANABAM na elaboración do censo dos burros fariñeiros do Baixo Miño.

Ricardo: ¿Como se chama o burro?

Saladina: Platero

Ricardo: Platero como o do libro, solo que este é de capa escura. ¿E cantos anos ten?

Saladina: Xa debe levar con nos vinte e dous anos.

Ricardo: ¿E cantos anos tiña cando o compraron?

Saladina: Ai, iso xa non sei.

Ricardo: ¿E onde o compraron?

Saladina: Comprouno meu home aquí en Randufe, a un particular.

Ricardo: ¿Sabe de que raza é?

Saladina: Non, non sei. Este din que é cruzado, que é mulo. Este non é burro coma eses pequerrechiños.

Ricardo: Entón ¿será mulo?

Saladina: Iso dixeron. Os que había por aquí eran pouco máis grandes que unha ovella, por así dicir. Moito máis pequenos que este. E aqueles eran os brancos. Este dicían que podía ser mulo, pero non o sei.

Este é un macho e está capado, porque din que son máis tranquilos, que cando están sen capar son máis agresivos, e que poden morder. Eu daquela tiña os rapaces pequenos e tiña medo que lles puidera pasar algo.

Ricardo: ¿E xa estaba capado cando o compraron?

Saladina: Si, xa o compramos así.

Ricardo: ¿Antes de este burro tiveron algún outro?

Saladina: Tivemos unha burra do país, pero desfixémonos dela porque tiña mal querer. Púñase moi teimuda para poñela a traballar, ¡Non quería!

Ricardo: ¿Para comer, aparte de herba, danlle algo máis?

Saladina: Si, doulle un mimo a noite, póñolle un pouco de millo.

Ricardo: ¿Pola noite?

Saladina: Si, si, sempre e tamén palla seca, toxo…

Ricardo: Pero non pode beber cando toma o millo.

Saladina: Por iso llo dou pola noite. De noite non lle poño de beber, doulle ó mediodía, e cando non o saco póñolle de beber na cuadra.

Ricardo: ¿Ferrado non está?

Saladina: Non, nin estivo nunca. Córtalle o meu marido os cascos por debaixo cando van collendo gordura, vanlle crecendo as uñas e vaille cortando.

Ricardo: ¿Para que o compraron?

Saladina: Para os traballos das fincas. Cando o compramos andaba o carro, coa sachadora para botar o millo e todo.

Ricardo: ¿Ou sexa que para traballar en todas os labores do campo?

Saladina: Si, pero agora o pobre xa non pode. Cánsase e non pode, de feito xa non o poñemos a traballar.

Estará na corte hasta que el diga ¡non me levanto!, porque é moi boíño, moi cariñoso, moi mansiño. É como unha mascota.

Ricardo: ¿Había moitos burros por esta zona?

Saladina: Había poucos xa, eu recordo tres. Agora só queda este.

Fin

A burra Luna

Clik para ver video Entrevista a Fina

Entrevista a Josefa Domínguez Fernández

Tui a 18 de Abril do 2016

Fina vive en Pazos de Reis, parroquia do concello de Tui. No barrio de A Poboanza. Aí ten un destes animais, unha burriña.

Agradecemos a Fina a súa colaboración con ANABAM na elaboración do censo dos burros fariñeiros do Baixo Miño

Ricardo: Como se chama a burra?

Fina: Eu chámolle “Luna” pero tiña un nome moi raro, moi raro no libro.

Vouche buscar o libro para que vexas.

Ricardo: O libro e do Principado de Asturias, aquí no libro di que se chama “Taberna” e que a raza é “Zamorano-Leones”, tamén di que naceu o 10 de Abril do 2004

Fina: Ten xa case 5 anos comigo, compreina así grande xa.

Ricardo: Onde a compraches?

Fina: Comprouna meu primo a un home de Coruña por 400 € e a tivo 2 ou 3 meses, logo vendeuma a min tamén por 400 €. Como quería vendela díxenlle que ma vendera a min que a necesitaba para facer abono. Compreina porque necesitaba o abono para a horta e os cultivos.

Pero a burra da moito traballo e agora quero vendela.

Ricardo: Antes de ter esta burra, tiveras algún burro máis?

Fina: Non, non, nunca.

Esta burra tivo unha filla!

Un día estaba eu aquí a pastala e tiña así moita panza.

O día de San José fun arriba á corte a darlle de comer á burra, ás 9 da maña.

– Eu dixen! Que pasa aquí dentro? Un bulto negro!

E me vin a correr á casa a buscar un foco.

Abrín a porta e estáballe chupando unha filla a burra.

Entón a filla púxenlle Josefa como son eu, por que naceu o día de San José.

Ricardo: E que pasou coa filla?

Fina: A filla vendina, vendina en Sobrada.

Ricardo: Entón antes desta burra non tiveches ningún burro?

Fina: Non, nada, nada.

Ricardo: E é fácil de alimentar?

Fina: Si, eu bótolle herba, bótolle toxo, penso.

Ricardo: Pasoute algunha anécdota mais aparte do da filla ou que se te escapara?

Fina: Un día escapou, rompeu a corda, escapou para o monte. Eu Luna, Luna! Despois volveu ela soa.

Fin

 

O burro Paco

Entrevista a Manuel Romero propietario dun destes animais

Manuel vive nun barrio da parroquia de Randufe, no concello de Tui.  É o propietario dun dos poucos burros fariñeiros que quedan pola zona.

Agradecemos a colaboración de Manuel na realización deste censo.

Tui a 23 de Maio do 2016

Ricardo: ¿Como se chama o burro?

Manuel: O burro chámase Paco.

Ricardo: ¿Cantos anos ten?

Manuel: Ten 13 anos, tiña 5 anos cando o comprei e xa leva 8 comigo. É un burro que está capado.

Ricardo: ¿Con que fin o compraches?

Manuel: Compreino para facer abono.

Ricardo: ¿E da moito traballo mantelo?

Manuel: Non; da pouco, doulle de comer herba. Si traballara con el tiña que darlle penso ou millo pero non fai nada. Pasa moito tempo na corte.

Ricardo: ¿Canto te custou o compralo?

Manuel: Compreillo a un tratante por 300 € e mo trouxo aquí a casa.

Ricardo: ¿Antes deste tiveras algún outro?

Manuel: Non, este soamente, tivera daquela unha egua.

Ricardo: ¿Por esta zona había moitos antigamente?

Manuel: Si había ben deles.

Fin

 

A burra Rosalía

Clik para ver Video Entrevista a romer

Entrevista a Alberto Romero Rodríguez “Romer”, persoa polifacética e, entre outras, cousas presidente da “Asociación Cultural Muiñeiros do Río Tripes”.

Acompáñame na entrevista Emilio Alonso colaborador de ANABAM

Tui a 22 de Marzo do 2016

Romer vive en Randufe, parroquia do concello de Tui. No barrio de Chan do Carrasco. Aí ten un destes animais antes tan habituais e agora escasos, posiblemente en vías de extinción.

Agradecemos a Romer a súa disposición para compartir con nós o seu saber sobre estes animais e colaborar para levar adiante o censo dos burros ou fariñeiros do Baixo Miño

Ricardo: Dende cando tes o burro?

Romer: Inda non ten un ano. Antes xa tiven outros, fai tempo. Sempre tiven burros na casa pero logo, por motivos da vida, houbo que deixalo e agora volvo a ter outra vez porque me gusta ter un burro.

Ricardo: Esta que tes agora é unha burra?

Romer: Si, esta é unha burra. Chamase “Rosalía” porque me gusta o nome de Rosalía, non sei por que?

Ricardo: Dende cando a tes?

Romer: Dende a feira de cabalos de San Bartolomé, o 24 de agosto do ano pasado. Compreina aí. Cando a mirei tan bonita.

E iso que agora non lle dou moito penso para que non teña tanto vicio.

Emilio: É que non deberías darlle penso ningún si non traballa.

Romer: Non traballa nada.

Emilio: Pois entón non lle des penso ningún.

Romer: O pienso, e verdade, non se lle debe dar.

Ricardo: Entón, a compraches polo gusto de ter un burro, por que te gusta?

Romer: Gústame o fariñeiro, e o outro motivo é que como están en perigo de extinción, para recuperar a especie.

Comprei unha femia porque teño intención de botala ó macho algún día, se podo. Teño unha cuadra libre e da pouco traballo.

Ricardo: Cantos burros tiveches en total?, dixeches que tiveras máis…

Romer: Tiven dous e con este son tres.

Ricardo: Como se chamaban os outros burros?

Romer: Un era “Bonito” e o outro creo que “Negro”.

Ricardo: Este de que raza é?

Romer: É un cruce, pero non che podo explicar, é un cruce con fariñeiro pero é bonito, bonito.

O día da festa (Os nosos fariñeiros, Burros e Muíños) vou botar unha charla con toda a xente. Como tódolos anos…., Emilio debe saber.

Levo muíños (de artesanía en pedra) e vou a falar un pouco do burro fariñeiro: características, como se debe ter, cales son os problemas que ten, por que andan pouco, asústanse moito e dan o tempo tamén. En vez de escoitar o tempo na radio podes dar o tempo polo burro fariñeiro. Iso vouno facer alí na festa.

Ricardo: Polo burro fariñeiro, por que? Segundo o tempo que este cámbialle o carácter ou que?

Emilio: E as horas!

Romer: E as horas si.

Ricardo: Parece que si, que había un burro que daba as horas ou din que daba as horas.

Romer: Si, pero o problema do burro é que no cambio da hora foderon a cousa. No cambio da hora o burro, as veces, non sabe que facer.

Ricardo: Algunha anécdota deste animal?

Romer: A única anécdota é que se me soltou, soltouse, rompeu a cabezada. É unha cabezada bastante boa. Chamáronme que tiña o burro solto, menos mal que non cruzara a estrada. Fun a xunto dela “Rosalía ben, ben” e viu dereita a min.

Ricardo: Canto custou a burra?

Romer: Pedíronme 250 €, pero interveu un amigo meu. Dixo o amigo meu “Este home merca a burra por que lle gustan os animais pero a merca tamén por que é presidente dunha asociación e quere ter un burro”. Polo menos que teñamos un burro no día da festa.

Entón empezou o feirante: ben pois sendo así a deixo en 200 €.

Ricardo: E si se quixera vender? Esta a compraches de pequena, agora que ten un ano canto podería custar?

Romer: Este non se vende.

Ricardo: Non se vende, pero de querer vendelo, canto custaría?

Romer: De querer vendelo iso xa é unha cousa do que quere mercar pero este burro si se vai a mercar agora bonito como está igual vale 500 €.

E ten unha forma de saudar, os burros saúdan a xente. Eu sei cando está enfadada, cando está contenta, cando ten moito perigo. Ao burro hai que saber estudarlle ben as manobras: Para rascarse déitanse no chan, o primeiro que fan o prende-los é deitarse por que se lle pica ráscanse; asústanse da auga case todos; os papeis brancos e os plásticos tamén os asustan; ao sacalos da casa se o levas a un sitio descoñecido asústase un montón porque non é o de tódolos días.

Ricardo: Que utilidades tiñan os burros por aquí, por esta zona?

Romer: Mentres que o campo se traballaba o burro ía a gradar, á herba cos ganchos, había algún que ía co carro. O que era mansiño ía so, dicíaselle “soo” e paraba. O que tiña eu facía así, tamén chegaba á estrada e paraba. Se utilizaba para o contrabando, andaba ao café. Para transportar piñas e leñas do monte, repartir peixe, panadería e nos muíños xa o di o nome.

É un animal que votes o que lle votes aguanta moito peso. É moi tranquilo,vai amodo.

O burro fixo de todo, o que non fixo o burro fariñeiro…?, é lento por moito que lle pegues non anda máis daquilo.

Ricardo: Cantos habería por esta zona?

Romer: Nestes momentos hai cinco burros que eu saiba. Hai quince anos na festa dos “Burros e Muíños” foron quince seguros pero non sei si foi algún máis. Foron todos por aquí o redor.

Ricardo: Que nomes tiñan os burros? Que nomes lles poñía a xente?

Romer: A burra Francis, o Lindo, o Pinto, o Recadeiro que o menciono no outro libro que escribín. O Recadeiro era de tía Ana, unha muller que tiña un muíño. Foise facendo vella e a filla díxolle: “Tes que mercar un burro para facer o traballo”.

O Recadeiro, unha historia bonita! O burro este foi o de máis fama de todo o entorno.

Ía só para arriba e para abaixo, a xente abusaba del. Traía o periódico, traía o pan para arriba e baixaba a fariña ás panaderías. Atopábase ó subir co Pinto, entón enredábase e a xente dáballe detrás “Veña, veña para o eido”.

Eses eran burros que tiñan que haberlle feito monumentos.

Fin